ВНЕКЛАССНЫЕ МЕРОПРИЯТИЯ В ТАТАРСКИХ ЖЕНСКИХ ШКОЛАХ В НАЧАЛЕ ХХ ВЕКА (ПО МАТЕРИАЛАМ ДОРЕВОЛЮЦИОННОЙ НАЦИОНАЛЬНОЙ ПЕРИОДИЧЕСКОЙ ПЕЧАТИ)
Ключевые слова:
начало ХХ в, образование женщин, женская мусульманская школа, внеклассные занятия, литературные вечера, религиозные праздники, экскурсии, татарская периодическая печать
Аннотация
Статья посвящена внеклассным занятиям в татарских женских школах России в дореволюционный период. Мероприятия, проводившиеся во внеурочное время, были направлены на всестороннее развитие, повышение общекультурного, интеллектуального уровня учениц, а также на формирование и сохранение у них религиозно-нравственных и национально-культурных ценностей. Рассмотрены различные виды внеклассных занятий, которые содействовали и социализации мусульманок в новых реалиях времени. Введены в научный оборот новые источники по теме: материалы татарских газет и журналов начала ХХ в. на арабской графике.
Литература
1. Авылларда кызлар мәктәбе // Сөембикә. 1917. № 5. Б. 78-79.
2. Александринская женская мусульманская школа - Институт рукописей АН (Баку). URL: https://www.ourbaku.com/index.php/%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D1%83%D1%81%D1%83%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%88%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0_-_%D0%98%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%82%D1%83%D1%82_%D1%80%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%B9_%D0%90%D0%9D_(%D0%91%D0%B0%D0%BA%D1%83) (дата обращения: 15.05.2020).
3. Архангельская Л. В. Внеклассные занятия в женских гимназиях Пермской губернии (вторая половина ХIХ - начало ХХ в.) // Вестн. Томского гос. ун-та. 2016. № 409. С. 25-32. DOI: 10.17223/15617793/409/4
4. Багъбостан ханым мәктәбендә уку мәҗлесе һәм балалар ахшамы // Вакыт. 1915. 20 гыйн.
5. Бәраәт бәйрәме // Вакыт. 1910. 8 авг.
6. Биктимирова Т. А. Ступени образования до Сорбонны. Казань: Татар. кн. изд-во, 2011. 168 с.
7. Гурьевкада // Сүз. 1916. 8 апр.
8. Гыйффәт. Мәскәүдә Тукай көне // Сүз. 1916. 6 апр.
9. Дмитриева Н. А. Становление системы женского образования в Российской провинции (1800-1880 гг.) на материалах Смоленской губернии: автореф. дис. … канд. ист. наук. Брянск: [б. и.], 2008. 22 с.
10. Еникеева М. Хатын-кыз дөньясы // Тормыш. 1914. 25 апр.
11. Зиннәтуллина А. Ә. ХХ гасыр башында татар балалары арасында Мәүлид бәйрәме уздыру тарихыннан // Фәнни Татарстан. 2018. № 3. Б. 113-119.
12. Исхаков М. Г. Мәүлед бәйрәме. Әсәрләр: 15 томда. Т. 7. / төз.: Ф. Ибраһимова, З. Рәмиев, Э. Галимҗанова. Казан: Татар. кит. нәшр., 2008. 366 б.
13. Кавказда Исмәгыйль бәк Гаспринский вә Г. Тукаев // Вакыт. 1914. 10 дек.
14. Казалыдан // Вакыт. 1915. 23 гыйн.
15. Камалов Т. Зия Камали. Казань: [б. и.], 1997. 53с.
16. Колпачева О. Ю. Становление и развитие женского гимназического образования в пореформенной России: конец 50-х - 70-е годы XIX в.: дис. … канд. пед. наук. Ставрополь: [б. и.], 1999. 145 с.
17. Кызлар мәктәбе // Вакыт. 1911. 19 март.
18. Мәхмүтова А. Х. Вакыт инде: без дә торыйк.. Казан: Татар. кит. нәшр., 2012. 366 б.
19. Миңнуллин Җ. С. Шәрык клубы: тарихи очерк. Казан: Заман - Татар. кит. нәшр., 2013. 95 с.
20. Мөслимәләр өчен беренче уку мәҗлесе // Ил. 1913. 13 дек.
21. Мөхбир. Мәрхүмә Фатымаи-Фәридә ханым исеменә мәктәп // Тормыш. 1915. 7 март.
22. Отдел редких рукописей и книг Научной библиотеки КФУ им. Н. И. Лобачевского.
23. Рыболова Е. А. История женских гимназий в России во второй половине ХХ - начале ХХ веков (по материалам Московского учебного округа): дис.. канд. ист. наук. М.: [б. и.], 2004. 211 с.
24. Сәлимова С. Фатыймаи-Фәридә мәктәбенә иганә // Тормыш. 1916. 20 апр.
25. Танакаева Г., Бартханова Ф., Галимова Х. Тукай көннәре // Ил. 1914. 27 апр.
26. Татарская энциклопедия: в 6 т. / гл. ред. М. Х. Хасанов, отв. ред. Г. С. Сабирзянов. Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 2008. Т. 4. 768 с.
27. Ташкентта балалар иртәсе // Вакыт. 1915. 27 гыйн.
28. Хәкимия Бану. Кызлар өчен кичә-дәресләр // Ил. 1914. 7 дек.
29. Хәтимә-Нәзифә. Балалар кичәсендә җитешмәгәнлек // Ил. 1915. 28 гыйн.
30. Хисап // Тормыш. 1914. 29 окт.
2. Александринская женская мусульманская школа - Институт рукописей АН (Баку). URL: https://www.ourbaku.com/index.php/%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D1%83%D1%81%D1%83%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%88%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0_-_%D0%98%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%82%D1%83%D1%82_%D1%80%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%B9_%D0%90%D0%9D_(%D0%91%D0%B0%D0%BA%D1%83) (дата обращения: 15.05.2020).
3. Архангельская Л. В. Внеклассные занятия в женских гимназиях Пермской губернии (вторая половина ХIХ - начало ХХ в.) // Вестн. Томского гос. ун-та. 2016. № 409. С. 25-32. DOI: 10.17223/15617793/409/4
4. Багъбостан ханым мәктәбендә уку мәҗлесе һәм балалар ахшамы // Вакыт. 1915. 20 гыйн.
5. Бәраәт бәйрәме // Вакыт. 1910. 8 авг.
6. Биктимирова Т. А. Ступени образования до Сорбонны. Казань: Татар. кн. изд-во, 2011. 168 с.
7. Гурьевкада // Сүз. 1916. 8 апр.
8. Гыйффәт. Мәскәүдә Тукай көне // Сүз. 1916. 6 апр.
9. Дмитриева Н. А. Становление системы женского образования в Российской провинции (1800-1880 гг.) на материалах Смоленской губернии: автореф. дис. … канд. ист. наук. Брянск: [б. и.], 2008. 22 с.
10. Еникеева М. Хатын-кыз дөньясы // Тормыш. 1914. 25 апр.
11. Зиннәтуллина А. Ә. ХХ гасыр башында татар балалары арасында Мәүлид бәйрәме уздыру тарихыннан // Фәнни Татарстан. 2018. № 3. Б. 113-119.
12. Исхаков М. Г. Мәүлед бәйрәме. Әсәрләр: 15 томда. Т. 7. / төз.: Ф. Ибраһимова, З. Рәмиев, Э. Галимҗанова. Казан: Татар. кит. нәшр., 2008. 366 б.
13. Кавказда Исмәгыйль бәк Гаспринский вә Г. Тукаев // Вакыт. 1914. 10 дек.
14. Казалыдан // Вакыт. 1915. 23 гыйн.
15. Камалов Т. Зия Камали. Казань: [б. и.], 1997. 53с.
16. Колпачева О. Ю. Становление и развитие женского гимназического образования в пореформенной России: конец 50-х - 70-е годы XIX в.: дис. … канд. пед. наук. Ставрополь: [б. и.], 1999. 145 с.
17. Кызлар мәктәбе // Вакыт. 1911. 19 март.
18. Мәхмүтова А. Х. Вакыт инде: без дә торыйк.. Казан: Татар. кит. нәшр., 2012. 366 б.
19. Миңнуллин Җ. С. Шәрык клубы: тарихи очерк. Казан: Заман - Татар. кит. нәшр., 2013. 95 с.
20. Мөслимәләр өчен беренче уку мәҗлесе // Ил. 1913. 13 дек.
21. Мөхбир. Мәрхүмә Фатымаи-Фәридә ханым исеменә мәктәп // Тормыш. 1915. 7 март.
22. Отдел редких рукописей и книг Научной библиотеки КФУ им. Н. И. Лобачевского.
23. Рыболова Е. А. История женских гимназий в России во второй половине ХХ - начале ХХ веков (по материалам Московского учебного округа): дис.. канд. ист. наук. М.: [б. и.], 2004. 211 с.
24. Сәлимова С. Фатыймаи-Фәридә мәктәбенә иганә // Тормыш. 1916. 20 апр.
25. Танакаева Г., Бартханова Ф., Галимова Х. Тукай көннәре // Ил. 1914. 27 апр.
26. Татарская энциклопедия: в 6 т. / гл. ред. М. Х. Хасанов, отв. ред. Г. С. Сабирзянов. Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 2008. Т. 4. 768 с.
27. Ташкентта балалар иртәсе // Вакыт. 1915. 27 гыйн.
28. Хәкимия Бану. Кызлар өчен кичә-дәресләр // Ил. 1914. 7 дек.
29. Хәтимә-Нәзифә. Балалар кичәсендә җитешмәгәнлек // Ил. 1915. 28 гыйн.
30. Хисап // Тормыш. 1914. 29 окт.
Поступила в редакцию
2020-06-20
Опубликована 2021-08-25
Опубликована 2021-08-25